Z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego przedstawiamy galerię archiwalnych fotografii ilustrujących te dramatyczne 63 dni.
Uwaga! W materiale znajdują się fotografie przedstawiające drastyczne sceny.
Godzina „W” 1 sierpnia 1944 r. Patrol porucznika Stanisława Jankowskiego „Agatona” z batalionu „Pięść” na pl. Kazimierza Wielkiego w drodze do Śródmieścia. Od prawej kolejno kamienice: pl. Kazimierza Wielkiego 8, 10 i 12, w tle po lewej budynek na posesji Wronia 3.
Najmłodsi żołnierze powstania warszawskiego podczas nauki strzelania
Grupa powstańców warszawskich ze zdobytym niemieckim autem i flagą w rejonie cmentarzy ewangelickich
Ochotnicy składają przysięgę na Powiślu.
Grupa żydów z Gęsiowki (hitlerowskiego wiezienia w Warszawie) i ich wybawcy z plutonu „Alek” kompanii „Rudy” Batalionu „Zośka” dnia 5 VIII 1944 roku. Zdięcie na terenie obozu. W środku (z karabinem) Mieczysław Szymańczuk „Szymbor”; z lewej Jan Makowelski „Pytek”.
Samochód pancerny „Kubuś”. Kubuś został zbudowany przez powstańców ze zgrupowania „Krybar” na podwoziu ciężarówki Chevrolet 157. Brał udział w ataku na Uniwersytet Warszawski.
Jerzy Zarzycki „Pik” (po lewej), korespondent Referat Filmowy BiP KG AK, w rozmowie z powstańcami przybyłymi ze Starówki.
Budowa barykady na Powiślu
Fotoreporterzy. Chłopak po lewej wygląda podobnie do Jerzego Świderskiego
Barykada przy placu Zbawiciela broni przed atakiem od Pola Mokotowskiego.
Budowa Barykady
Pogrzeb na ulicy Jasnej
Drużyna obsługi PIATa (prawdopodbnie to oddział „Rafałków”) niosą aminicję w stronę Pałacu Staszica gdzie bedą się bronić przed atakiem niemieckim od Krakowskiego Przedmieścia.
Żołnierz Armii Krajowej broniący barykady na Powiślu, podczas Powstania Warszawskiego, używając pistoletu maszynowego Błyskawica.
Powstańcy z Batalionu Ruczaj po zdobyciu Małej PASTy pozują koło bunkru na przed bramą na ulicy Piusa 19.
Oficer Wehrmachtu w okolicach Placu Teatralnego.
mjr. Eugeniusz Konopacki „Trzaska”, dowódca batalionu „Wigry”, ze swoimi żołnierzami przygotowuje się do wyjścia z miasta do niewoli, 4 października. Zdjęcie wykonane na ul. Jasnej między ul. Świętokrzyską a Placem Dąbrowskiego
Żołnierze batalionu „Gustaw” przechodzą na północne Śródmieścia okopem przez Aleje Jerozolimskie, niosąc worki jęczmienia z magazynów Haberbuscha. Okop między domami 22 i 17 Aleji Jerozolimskich był osłonięty z dwóch stron barykadami i było jedynym połączeniem między południowym i północnym Śródmieściem. Okop był pod ciągłym ostrzałem od Niemców osadzonych w Banku Gospodarstwa Krajowego i na Dworcu Głównym.
Powstańcy z baonu „Kiliński” na barykadzie na ul. Zielnej obserwują płonący gmach PAST-y przy ul. Zielnej 37/39.
Załoga Elektrowni ze Zgrupowania Krybar, pod dowódctwem inż. Stanislawa Skibniewskiego „Cubryny” na terenach elektrowni na Wybrzeżu Kościuszkowskim.
Załoga Elektrowni ze Zgrupowania Krybar, pod dowódctwem inż. Stanislawa Skibniewskiego „Cubryny” na terenach elektrowni na Wybrzeżu Kościuszkowskim.
Grupa żołnierzy i ludności cywilnej przeszukuje gruzy zbombardowanej kamienicy przy ul. Wilczej 32, szukając ofiar. Kamienica ta (pokazana od strony podwórza) została zburzona przez pocisk z ciężkiego działa kolejowego.
Zgrupowanie pułku „Baszta”
Mały powstaniec.
Stanowiska strzelnicze kompanii „Anna” batalionu „Gustaw” w oknach domu na ul. Ślepej, widziane od strony Podwala. Po prawej stronie widoczny fragment „bramki”, odgradzającej powstańców od pozycji niemiekich na placu Zamkowym. W oknach od lewej: kpr. pchor. Jerzy Lankajtes „Lisowski” z pistoletem maszynowym „Błyskawica”, kpr. Jerzy Majkowski „Czarny” z karabinem mauser Kar98k, strz. Zygmunt Łyczkowski „Łęczyc” z niemieckim pistoletem maszynowym MP40.
Żołnierze plutonu pancernego „Wacek” batalionu „Zośka” ze zdobytym czołgiem niemieckim typu „Pantera” u zbiegu Okopowej i Żytniej.
Dowódca zgrupowania „Radosław”, szef sztabu Kedywu KG AK Ppłk. Jan Mazurkiewicz „Radosław” (stojący bokiem) na Woli. Na krześle siedzi jego żona kpt. Anna Mazurkiewicz „Irma” – komendantka łączniczek sztabu. Zdjęcie z ulicy Okopowej.
Przed kamienicą przy ul. Ślepej na Starówce siedzą sanitariuszki z kompanii „Anna” batalionu „Gustaw”: Danuta Magreczyńska „Jola” lub „Danka” (po lewej) i Wanda Bagniewska „Wanda”. Za nimi chłopiec, jeden z mieszkańców kamienicy.
Ulica Smulikowskiego od strony ul. Tamka w sierpniu 1944 roku.
Jeniec niemiecki wzięty do niewoli po zdobyciu budynku PAST-y dnia 20 sierpnia 1944.
Plut. pchor. Jerzy Sikorski „Sixton” z kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw” na stanowisku bojowym pomiędzy ul. Ślepą a Piwną, mierzy z pistoletu maszynowego „błyskawica” w kierunku Podwala. W głębi plut. pchor. Antoni Dobraczyński „Hel”
Zniszczone kamienice przy Podwalu (nr. 32, 34 i 36), ujęcie od ul. Jana Kilińskiego, po wybuchu niemieckiego czołgu 13 VIII 1944. Po lewej stronie powstańcy z kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw” w drodze na stanowiska obronne przy ul. Ślepej.
Plac Krasińskich u zbiegu ulic Długiej i Miodowej. Zdjęcie zrobiono sprzed Kościoła Garnizonowego w kierunku ulicy Barokowej i placu Bankowego. Pod ostrzałem przebiega por. Wojciech Sarnecki „Wojtek” z kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw”, po nieudanej próbie przebicia ze Starówki do Śródmieścia.
Samobieżne działo pancerne StuG III Ausf. G (Sd.Kfz 142/1) przy skrzyżowaniu ulic Rybaki i Zakątnej na Starówce, podczas ataku Niemieckiej grupy operacyjnej kapitana Schmidta na Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych (PWPW). W tle, od prawej, fronton bloku mieszkalnego pracowników PWPW (część wysunięta ku Wiśle), wieża windy PWPW, wylot ul. Zakątnej i ruiny kamienicy Zakątna 1.
Żołnierz z kompanii „Anna” batalionu „Gustaw” w okopie przy ulicy Długiej 13/15, ze zdobycznym Mauserem 98k. Na drugim planie fragment fasady kościoła Garnizonowego.
Powstańcy, z batalionu „Kiliński” , na tyłach PAST-y od strony bazaru Pociejów przy dziurze wybitej w murze
Chirurg dr. Józef Kubiak dokonuje operacji w swoim gabinecie przy ulicy Dobrej 22/24. Asystują mu szwagierka pani Stadnicka i Dr. Biedziński.
Kompania „Maciek” batalionu „Zośka” po przejściu kanałami do Śródmieścia, na ulicę Warecką, dnia 2.IX.1944. Zofia Dąbrowska „Zośka” zginie 3 dni później na Czerniakowie.
Żołnierze Batalionu „Czata 49” po kilku godzinnym przejściu kanałami z placu Krasińskich do ulicy Wareckiej na Śródmieście, nad ranem 2 IX 1944. Ze zdobycznym MG 42 stoi kpr. Antoni Kłopocki „Dąbek”.
Powstańcy biorących udział w ataku na PAST-ę, jedzą na podwórzu kamienicy.
Żołnierze batalionu „Miotła” zgrupowania „Radosław” po ewakuacji kanałami ze Starówki. Ewakuacja, nad ranem 2 IX 1944, zajeła około czterech godzin. Powstańcy przeszli z placu Krasińskich do ulicy Wareckiej na Śródmieście.
kpr. Wiesław de Fournier „Renard” (stojący) i Jerzy Sikorski „Sixton” (leżący) na stanowisku strzeleckim na kwaterze kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw” w gmachu Włoskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Patria” przy ul. Jasnej 19.
Powstańcy ostrzeliwujący od podwórza kościół św. Krzyża i gmach Komendy Policji na Krakowskim Przedmieściu.
Widok na płonącą PAST-ę przy przy ulicy Zielnej. Widok od strony ul. Świętokrzyskiej.
Grób por. Andrzeja Saneckiego „Andrzeja”, dowódcy kompanii „Anna” batalionu „Gustaw”, na cmentarzu polowym w podwórzu domów przy ul. Kilińskiego 1 i 3.
Żandarm niemiecki zastrzelony przez powstańców w czasie próby wyrwania się z „małej PASTY” i przejechany po śmierci przez niemiecki czołg.
Powstaniec w hełmie polskim wz.31 z grupy szturmowej Batalionu Ruczaj niesie miotacz ognia typu K przed akcją na Małą PASTę.
Żołnierz niemiecki zastrzelony przez powstańców w walkach o „małą PASTę”.
Powstańcy z Batalionu „Chrobry I”, przed zdobytym gmachem Żandarmerii „Nordwache” na ulicy Chłodnej, róg Żelaznej.
Jan Uniewski (Łuniewski ?) „Lumeński” (w czarnym berecie) i żołnierze z plutonu pancernego „Wacek” batalionu „Zośka” naokoło zdobycznego czołgu typu „Pantera” w okolicach ulicy Okopowej. Jan Uniewski był szoferem-mechanikiem, który uruchomił dwie „Pantery” zdobyte przez powstańców, za co został odznaczony pierwszym w Powstaniu Krzyżem Zasługi z Mieczami.
28 sierpnia gmach Prudentialu został trafiony przez 2-tonowych pocisk z moździerza „Thor”. Widok z dachu domu przy ul. Kopernika 28.
Pomiar długości niewybuchu pocisku artyleryjskiego 600 mm z mozdzierza „Karla”.
Powstaniec obserwuje Krakowskie Przedmieście, przez wyburzoną ścianę kościoła św. Krzyża w kierunku ul. Kopernika. W głębi kamienice nr: 10, 8 i 6 na Krakowskim Przedmieściu. „Dni Powstania” podaje że jeden z budynków to dom „pod Messalką”.
Bunkier Getta Warszawskiego z „kotwicą” i napisem „Polska Zwycięża” przy ulicy Bonifraterskiej, widok na zachód. W tle budynki przy Pl.Muranowskim 16, 14 i 12.
Żołnierze zgrupowania „Radosław” po kilku godzinnym przejściu kanałami z placu Krasińskich do ulicy Wareckiej na Śródmieście, nad ranem 2 IX 1944. Na pierwszym planie w hełmie Tadeusz Rajszczak („Maszynka”) z baonu „Miotła”, za nim Henryka Zarzycka-Dziakowska („Władka”) z baonu „Parasol”.
Plut. pchor. Jerzy Sikorski „Sixton” z kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw” odpoczywa w okolicach ulicy Ślepej na Starówce.
Plutonowy „Bumbo” z Batalionu Ruczaj w zdobycznej „panterce”. Kwatera Batalionu Ruczaj miaściła się przy ulicy Mokotowskiej 51/53.
Barykada na skrzyżowaniu ulic Świętokrzyskiej i Mazowieckiej, widziana od strony pl. Napoleona.
Młodociany powstaniec.
Henryk Chojnacki przygotowujący posiłek na kuchni polowej w podwórzu kamienicy przy ul. Wilczej 16.
Harcerze Powstańczej Poczty Polowej na Solcu.
Patrol plutonu „Agaton” batalionu „Pięść” w gruzach zburzonej szkoły przy ulicy ulicy Chłodnej 11/13 róg Waliców 34, idzie w kierunku ulicy Waliców. Po stronie prawej Waliców 23, wysoka kamienica za Krochmalną to Waliców 21.
535 pluton Słowaków podlegał Armii Krajowej, wchodził w skład 1. kompanii batalionu „Tur” Z Zgrupowania „Kryska” i walczącego na Czerniakowie w czasie powstania warszawskiego.
Trójka powstańców na ulicy Wareckiej w pobliżu barykady zamykającej Nowy Świat.
Żołnierze batalionu „Miotła” zgrupowania „Radosław” po ewakuacji kanałami ze Starówki. Ewakuacja, nad ranem 2 IX 1944, zajeła około czterech godzin. Powstańcy przeszli z placu Krasińskich do ulicy Wareckiej na Śródmieście.
Widok na ruiny kamienic przy ul. Miodowej u zbiegu z Senatorską z ruin budynku przy ul. Ślepej. Na pierwszym planie u dołu zasypane gruzem Podwale.
Stanowisko ckm-u na balkonie kamienicy po północnej stronie Aleji Jerozolimskich ochrania przejście między Śródmieściem Północnym a Południowym.
Pożar po bombardowaniu na skrzyżowaniu ulicy Nowy Świat i Wareckej. Po lewej stronie ulicy płonie Bank Zachodni, a po prawej kawiarnia „Napoleonka”.
Ruiny budynków szkolnych i późniejszych koszar Wehrmachtu na ulicy Chłodnej 11/13 / Waliców 34, wysadzonych przez Niemców 2 sierpnia 1944 r.
Płonąca kamienica na ulicy Marszałkowskiej.
Powstanie Warszawskie zmierza ku końcowi. Komisja złożona z przedstawicieli RGO i PCK prowadzi pertraktacje z Niemcami ws. umożliwienia ludności cywilnej wyjścia z miasta. Po prawej widoczna hrabina Maria Tarnowska.
Po kapitulacji por. Stefan Szempliński „Stefan” dowódca I plutonu kompanii „Anna” batalionu „Gustaw” niesie pierwszą i ostatnią wypłatę, powstańczy żołd, do hotelu „Victoria”, przy ul. Jasnej 26, gdzie mieściło się dowództwo odcinka. W tyle widać paloną broń i samochody.
Po ewakuacji z Warszawy kobiety szukają informacji o zaginionej rodzinie w Pruszkowie pod Warszawą. Źródło: Bundesarchiv, Bild 101I-695-0423-03 / Leher / CC-BY-SA
Po zdobyciu Czerniakowa. Ranni powstańcy i żołnierze-berlingowcy w niewoli. Źródło: Bundesarchiv, Bild 146-2005-0038 / August Ahrens / CC-BY-SA
„Ewakuacja” ludności cywilnej po kapitulacji powstania. Źródło: Bundesarchiv, Bild 146-2005-0040 / Moschner / CC-BY-SA
Zdjęcie (wykonane przez nieznanego autora) przedstawia palenie ciał ofiar rzezi Woli przez członków tzw. Verbrennungskommando, złożonego z mężczyzn schwytanych przez Niemców i zmuszonych do pracy przy zacieraniu śladów zbrodni. Zdjęcie zostało odnalezione w tzw. domu Wedla jeszcze w trakcie trwania powstania warszawskiego
Ten powstaniec z Mokotowa wychodzi z kanałów na terenie zajętym przez Niemców. Zdjęcie prawdopodobnie gdzieś w alei Puławskiej pomiędzy ulicą Madalińskiego a Dworkową. Bundesarchiv, Bild 146-1994-054-30 / Anton Ahrens / CC-BY-SA 3.0
Po upadku Powstania kolumna oddziałów powstańczych maszeruje ul. Nowowiejska (w okolicach szpitala im. J. Piłsudskiego) z placu Politechniki, do obozu przyjściowego w Ożarowie.
Polscy cywile zamordowani przez niemieckich żołnierzy w czasie powstania warszawskiego. Zdjęcie stanowi kadr z materiału filmowego nakręconego przez operatorów powstańczych. Według Piotra Gursztyna przedstawia ofiary zbrodni przy ul. Marszałkowskiej 111, gdzie 2 lub 3 sierpnia 1944 oddział SS zamordował ok. 30-44 polskich cywilów. Często opisywane błędnie jako zdjęcie przedstawiające ofiary rzezi Woli.
Po nalocie odkopany spod gruzów mężczyzna siedzi przy zwłokach kobiety przy wejściu do „Adrii” na ul. Moniuszki 10.
Stare Miasto po Powstaniu Warszawskim. Widok na Kanonię i Rynek. Marzec 1945.
*
Przedstawione fotografie, o ile nie zaznaczono inaczej, pochodzą ze zbioru Wikimedia Commons i znajdują się w domenie publicznej. W podpisach zdjęć zachowano oryginalną pisownie.
wiekdwudziesty.pl
